Daleka droga do e-państwa

Napisany przez M-S-M dnia 2010-03-12 14:42:26. Aktualizowano 2024-04-23 00:48:09

W siedzibie Konfederacji Pracodawców Polskich odbyła się debata z cyklu „Czwartki na Brukselskiej", zatytułowana „Polska jako e-państwo - główne wyzwania w zakresie e-faktur, podpisów elektronicznych i e-administracji".

Grażyna Piotrowska-Oliwa w wystąpieniu otwierającym debatę zastanawiała się, dlaczego Polska jest daleko w tyle za innymi krajami, jeśli chodzi o rozwiązania szeroko rozumianego e-państwa. Zdaniem wiceprezydent Konfederacji Pracodawców Polskich jednymi z głównych tego przyczyn są kulejąca infrastruktura telekomunikacyjna i ciągle ograniczony dostęp do szerokopasmowego Internetu. - Trzeba też pamiętać o tym, co tak naprawdę możemy dziś załatwić za pomocą internetu, co państwo oferuje swoim obywatelom. Możemy np. przejrzeć strony internetowe, możemy rozliczyć się z fiskusem i wysłać aplikacje. Widać więc światełko w tunelu, ale to ciągle za mało. Bariera, której ciągle nie da się jakoś przeskoczyć, jest np. zastąpienie papierowej faktury e-fakturą – powiedziała Grażyna Piotrowska-Oliwa.

Janusz Piechociński, zastępca przewodniczącego Komisji Infrastruktury podkreślił, że z jednej strony staramy się gonić świat – nasi młodzi informatycy są w czołówce światowych konkursów – z drugiej zaś każdy program informatyczny sektora administracji publicznej był nieudolny, kosztowny, wprowadzany z ogromnymi trudnościami i spięciami. – Polska administracja jest konserwatywna i niezwykle trudno zmienić jej nastawienie. Widać u niej lęk przed nowymi technologiami, do tego brakuje jej nowoczesnego oprzyrządowania i wypłukany z fachowców rynek. To wszystko powoduje, że nasza administracja jest po prostu słaba merytorycznie. Co z tego, że powołujemy się na Strategię Lizbońską, skoro i tak nie ma komu jej realizować. Poza tym by Polska stała się e-państwem, należy podjąć szeroko pojętą edukację. Danie komuś komputera nie oznacza, że proces digitalizacji tego obywatela jest już zakończony. Wręcz przeciwnie – to dopiero początek – mówił Piechociński, który rozwiązania tego problemu upatruje m.in. w zmianie klimatu wokół administracji. - Hasło tanie państwo oznacza słabo opłacanych urzędników. To trzeba zmienić – stwierdził Piechociński.

Jarosław Wójtowicz z Instytutu Maszyn Matematycznych podkreślił, że państwo ciągle nie ma zaufania do swoich obywateli. – Niestety, nadal pieczątka i podpis jest najważniejszy – powiedział Wójtowicz. Jego zdaniem jednym z ważnych elementów e-państwa jest uproszczenie procedur, które dziś zrażają przedsiębiorców. Zgodził się z nim Jerzy Bielawny, wiceprezes Instytutu Studiów Podatkowych. - To prawda, że papier z pieczęciami jest w oczach urzędników wiarygodniejszy niż wydrukowany przez obywatela dokument z jego własnej drukarki. Urzędnicy muszą mieć zaufanie i to nie tylko do siebie, ale i do podatnika. Jeśli e-administracja ma się rozwijać, to musi mieć partnera z drugiej strony – mówił Bielawny.

– Nikt nie jest przeciwko e-fakturom. Korzystanie z niej będzie ułatwione dzięki elektronicznej pieczęci – stwierdził natomiast Jerzy Molak, Zastępca Dyrektora Departamentu Gospodarki Elektronicznej.

Bartłomiej Osieka, koordynator projektu „Sprawne Państwo” w Ernst&Young podkreślił, że bez woli politycznej, koordynacji działań na poziomie ministerialnym nic się nie zmieni. - Ciągle będziemy wyrzucać pieniądze w błoto, jeśli będziemy tworzyć kolejne rejestry nie łącząc ich ze sobą. Centralizacja tematycznych rejestrów to jeden z priorytetów – mówił Osieka. Poniósł też kwestię nadmiernego jego zdaniem skupiania się na narzędziach, które mają nas doprowadzić do e-państwa. - Tymczasem warto się zastanowić, na jakie struktury chcemy te narzędzia nałożyć – dodał Osieka.

Zgodził się z nim Andrzej Ruciński, członek zarządu Unizeto Technologies. - Mniej mówmy o narzędziach, a więcej o procedurach. Nie upatrujmy tylko złych lub tylko dobrych stron e-podpisu. Poza tą najbezpieczniejszą metodą można przecież stosować i inne metody komunikacji z administracją. Ustawa ma pokazać, gdzie jest największe niebezpieczeństwo, a nie zabraniać stosować innych elementów – stwierdził Ruciński.

Paneliści zastanawiali się także nad kwestią dotyczącą bezpieczeństwa korzystania z dobrodziejstw e-państwa. Wszyscy byli zgodni, że bezpieczny przepływ dokumentów jest najważniejszy, choć – jak zauważył Andrzej Ruciński - stuprocentowa ochrona oznacza zero procent możliwości działania. – W ustawie o najbardziej bezpiecznym podpisie elektronicznym nie ma ani słowa o tym, że nie można korzystać z innych metod komunikacji z administracją. Ustawa nie zakazuje stosowania zdrowego rozsądku; pokazuje tylko, co jest najbardziej bezpieczne – powiedział Ruciński.  

Konfederacja Pracodawców Polskich jest największą i najstarszą organizacją pracodawców w Polsce. Powstała w listopadzie 1989 roku. Reprezentuje ponad 7000 firm, zatrudniających ok. 3 mln pracowników. 85 proc. z nich to firmy prywatne, a 15 proc. należy do Skarbu Państwa. Konfederacja jest uznanym partnerem społecznym w Polsce i w Europie, reprezentuje stronę pracodawców w Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno – Gospodarczych. Prezydentem KPP jest Andrzej Malinowski. Z inicjatywy KPP, powstało m.in. Centrum Monitoringu Legislacji – pierwsze w Polsce forum, pozwalające śledzić proces legislacyjny na każdym etapie oraz umożliwiające przedsiębiorcom wpływ na kształt i jakość stanowionego prawa (www.cml.kpp.org.pl). KPP powołało również Obserwatorium Regionalnych Rynków Pracy, w ramach którego prowadzony jest wielowymiarowy, rzetelny i systematyczny monitoring regionalnych rynków pracy w Polsce, z uwzględnieniem potrzeb i oczekiwań pracodawców (www.obserwatorium.kpp.org.pl).

RAPORT E-PAŃSTWO A POLSKA - GŁÓWNE WYZWANIA
  

„E-Państwo a Polska – główne wyzwania”

Rada Europejska w 2000 r. przyjęła bardzo ambitny plan rozwoju dla Unii Europejskiej, zakładający uczynienie z Europy w ciągu 10 lat najbardziej dynamicznego i konkurencyjnego regionu gospodarczego na świecie, rozwijającego się szybciej niż Stany Zjednoczone. Dokument ten – od miejsca, w którym został sporządzony – został nazwany Strategią Lizbońską.

Dziś należy stwierdzić, że Strategia okazała się porażką. Już w 2004 r. w swoim raporcie były premier Holandii Wimm Kok stwierdził, że nie jest ona realizowana we właściwy sposób. Jego zdaniem od czasu szczytu lizbońskiego Unia Europejska pozostała jeszcze bardziej w tyle za Stanami Zjednoczonymi. W podobnym tonie wypowiadał się w ubiegłym roku premier przewodniczącej w tamtym czasie Unii Europejskiej Szwecji. Stwierdził, że pomimo pewnych postępów rok przed oficjalnym końcem, cele Strategii pozostały niezrealizowane, a ona sama okazała się porażką.

3 marca została opublikowana nowa strategia Komisji Europejskiej „EUROPA 2020” (a strategy for smart, sustainable and inclusive growth), nad którą dyskutować będzie Rada Europejska na najbliższym szczycie w dniach 25 – 26 marca w Brukseli.¹ Nowa Strategia koncentruje się na inwestycjach w badania i innowacje oraz promowaniu przyjaznej środowisku gospodarki opartej na wiedzy i rozwoju kapitału ludzkiego.

W tym kontekście Konfederacja Pracodawców Polskich pragnie zwrócić uwagę na główne wyzwania stojące przed Polską - krajem zmierzającym do pełnego wykorzystania możliwości, które w komunikacji daje Internet. Korzyści płynące z digitalizacji, czyli nadawania postaci cyfrowej różnego rodzaju danym, są znaczne, aczkolwiek często niedostrzegane. Wśród nich można wymienić:

• Ograniczenie kosztów generowania dokumentów (korzystanie z dokumentów w formie elektronicznej nie powinno rodzić konieczności ich dublowania poprzez archiwizację kopii w formie papierowej)

• Wyeliminowanie wydatków związanych z dostarczaniem korespondencji (koszty operatora pocztowego)

• Przyspieszenie obiegu pism przekładające się na możliwość szybszego podejmowania decyzji

• Zmniejszenie ryzyka związanego ze skutkami ingerencji osób trzecich w treść dokumentu (w zależności od metody ich zabezpieczenia przed atakami)

Ważnym elementem, jaki należy wziąć pod uwagę omawiając problem digitalizacji, jest również aspekt ekologiczny. Dobitnie mogą o tym świadczyć liczby m.in. odnoszące się jedynie do fragmentu zagadnienia, a więc relacji faktur papierowych a ochrony środowiska naturalnego.

• W Polsce wystawia się około 4 miliardy faktur rocznie, na co zużywane jest około 20 000 ton papieru

• Do wyprodukowania 1 tony papieru potrzebne jest 17 drzew²

• Na jednym hektarze lasu rośnie około 2 000 drzew nadających się do produkcji papieru³

• Do produkcji papieru na wystawiane w Polsce faktury potrzebne jest wycięcie rocznie ok. 340.000 drzew⁴

• Do produkcji papieru na wystawiane w Polsce faktury ścina się drzewa z terenu o powierzchni ok. 170 hektarów lasu⁵

• Do produkcji jednej tony papieru zużywa się ok. 8 tys. kWh energii⁶

• Przy produkcji jednej tony papieru zanieczyszcza się ok. 440.000 litrów wody⁷

• Przy produkcji papieru na wystawiane w Polsce faktury zanieczyszcza się rocznie ok. 8,9 miliardów litrów wody⁸

• Do wydrukowania 4 mld faktur rocznie zużywa się około 1,6 mln tonerów (przy średniej wydajności: 2,5 tys. strony/toner)⁹

• Duże, choć trudne do oszacowania są również skutki ekologiczne związane z emisją spalin, jakie powstają podczas transportu tradycyjnych faktur między wystawcą a ich odbiorcą.

Jak pokazują powyższe wyliczenia, problem wyzwań stojących przez Polską w budowaniu standardu E-PAŃSTWA ma wielopłaszczyznowe znaczenie, a przez to wymaga przeprowadzenia głębokiej analizy i opracowania rozwiązań legislacyjnych umożliwiających w optymalny sposób wykorzystać możliwości Internetu.

Niniejsze opracowanie stawia sobie za cel identyfikację głównych wyzwań stojących przed Polską na etapie koniecznych zmian aktów prawnych dotyczących stosowania faktur w formie elektronicznej, podpisów elektronicznych oraz stworzenia efektywnej platformy umożliwiającej komunikację na linii organ – klient administracji, a więc realizacji programu e-administracji.

E-faktury

Upowszechnienie e-fakturowania wpisuje się w budowę w Polsce społeczeństwa informacyjnego. Również Unia Europejska promuje ideę zastępowania tradycyjnych faktur elektronicznymi rozliczeniami, nie tylko w sektorach B2B (Business-to-Business), B2C (Business-to-consumer), ale również w sektorze usług świadczonych przez instytucje publiczne. Poniżej przedstawione zostały konkretne przykłady i zestawienia świadczące o innowacyjności płynącej z wdrożenia e-fakturowania oraz oszczędności, jakie taki system rozliczenia pozwala zrealizować.

• Miesięczny koszt 1000 faktur - papierowa: 2600 zł; elektroniczna: 560 zł. Różnica: 2040 zł.¹⁰

• Szacuje się, że w Europie firmy stosujące rozliczenia za pomocą e-faktur wypracowują rocznie oszczędności rzędu ponad 240 mld euro.¹¹

• Średnia europejska firma oszczędza na tym rozwiązaniu około 150 tys. euro rocznie, a firma duża (wystawiająca miesięcznie około 20 tys. faktur) oszczędza 3 mln euro.¹²

• Z badań przeprowadzonych w 2008 roku wśród kilkuset firm w czterech państwach Unii Europejskiej wynika, że zastępowanie tradycyjnych faktur e-fakturowaniem staje się coraz powszechniejsze. Oto przykłady z niniejszej sondy¹³: E-fakturowaniem posługuje się już, albo w najbliższym czasie zamierzało wprowadzić taki system odpowiednio:

Austria – 76 procent

Hiszpania – 62 procent

Włochy – 50 procent

Finlandia – 49 procent

Jakie są potencjalne korzyści z e-faktury dla wystawcy? (w proc.)

Jakie są potencjalne korzyści z e-faktury dla odbiorcy?

• W 2008 roku około 1 milion europejskich przedsiębiorstw i 23 mln konsumentów wymieniło łącznie ponad miliard faktur elektronicznych.¹⁴

• Każdego dnia w ubiegłym roku, 1200 firm i 11 tysięcy konsumentów stawało się użytkownikami e-fakturowania.¹⁵

• Europejskim prekursorem e-faktur w sektorze publicznym jest Dania. Od 2005 roku istnieje tam obowiązek e-fakturowania, jeśli odbiorcą usług jest instytucja sektora publicznego. Podobne rozwiązania wdrażają też Finlandia, Szwecja, Hiszpania i Włochy.¹⁶

• Wprowadzenie tego systemu w Danii przynosi państwu roczne oszczędności w wysokości 100-134 mln euro.¹⁷

Wyzwania

Oprócz mentalnych i często technologicznych przeszkód w upowszechnianiu w Polsce rozliczeń za pomocą e-faktur, istotną barierę stanowi skomplikowane i niejednoznaczne prawodawstwo.

• Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 14 lipca 2005 r. w sprawie wystawiania oraz przesyłania faktur w formie elektronicznej, a także przechowywania oraz udostępniania organowi podatkowemu lub organowi kontroli skarbowej tych faktur, faktury mogą być wystawiane, przesyłane i przechowywane w formie elektronicznej, pod warunkiem że autentyczność ich pochodzenia i integralność ich treści będą zagwarantowane bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego, kwalifikowanego certyfikatu lub poprzez wymianę danych elektronicznych (EDI) zgodnie z umową w sprawie europejskiego modelu wymiany danych elektronicznych, jeżeli zawarta umowa dotycząca tej wymiany przewiduje stosowanie procedur gwarantujących autentyczność pochodzenia faktury i integralność danych. Tak więc ustawodawca zawęża możliwość stosowania e-faktur do stosowania dwóch rodzajów zabezpieczeń przed atakiem na nie. W tym kontekście pojawia się pytanie, czy takie ograniczenie z uwagi na stosunkowo wysokie koszty tych – bądź co bądź najbardziej bezpiecznych rozwiązań – jest zasadne.

• Innym problemem, z którym należy się zmierzyć, są niejasności interpretacyjne odnoszące się do kilku kwestii prawnych związanych z e-fakturami, które zostały wypełnione niekorzystnymi dla promowania e-faktur w Polsce interpretacjami organów skarbowych. Dla przykładu, zgodnie ze stanowiskiem Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu nie jest możliwe wystawienie faktury korekty w formie papierowej do faktur pierwotnie wystawionych i przesłanych w formie elektronicznej¹⁸. Odbiera to podatnikom możliwość wyboru, która forma – w danym momencie bardzie korzystna dla wystawcy – może być stosowana.

• Kolejnym zagadnieniem, na które należy zwrócić uwagę przy stosowaniu e-faktur jest to, że wydruk wizualizacji faktury elektronicznej może być wykorzystany wyłącznie do zapoznania się z treścią tej faktury, nie jest natomiast dokumentem księgowym. Z jednej strony twierdzić można, że elektroniczna forma dokumentu wyłącza potrzebę stosowania jej papierowego wydruku, z drugiej zaś rodzi pytanie o możliwość stworzenia rozwiązania (zarówno w technicznym jak i prawnym tego słowa rozumieniu), które zapewniłoby, przy zachowaniu odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa, możliwość elastycznego doboru form, w jakich archiwizowane byłyby dokumenty księgowe.

• Dla osób, które chciałyby skorzystać z tzw. ulgi internetowej, kłopotliwym faktem może być to, że umożliwienie podatnikowi wglądu do treści faktury VAT za użytkowanie Internetu w formie ścieżki dostępu do serwera operatora przy użyciu unikatowego hasła nie daje prawa do ulgi. Nawet, gdy można z serwera pobrać i wydrukować wygenerowany dokument, nie jest to równoznaczne ze spełnieniem warunków uprawniających do odliczenia. Nie można też uznać tych faktur jako wystawionych, przesłanych i przechowywanych w formie elektronicznej.
  Posiadając tylko taki dostęp do faktur za Internet, podatnik nie będzie miał prawa do skorzystania z ulgi internetowej w PIT. Aby z ulgi skorzystać, trzeba udokumentować poniesione wydatki fakturami elektronicznymi, a nie dostępem elektronicznym do faktur - lub fakturami papierowymi¹⁹.

• Innym zagadnieniem, które należy doprecyzować jest moment czasowy doręczenia faktury elektronicznej, od którego uzależniona jest możliwość dokonania odliczenia za dany okres. Nie budzące wątpliwości przepisy dałyby podmiotom korzystającym z e-faktur komfort prowadzenia działalności w bezpiecznym, gdyż zdefiniowanym, środowisku prawnym.

• Nowe rozwiązania w zakresie e-faktur należy uczynić kompatybilnymi z innymi regulacjami, które pozostają z nimi w związku. Dla przykładu należy wspomnieć o wynikającym z prawa telekomunikacyjnego obowiązku dostarczania z każdą fakturą podstawowego wykazu wykonanych usług telekomunikacyjnych, który to obowiązek – mógłby być realizowany w formie elektronicznej.

Przytoczone powyżej kontrowersje w zakresie stosowania faktur elektronicznych nie wyczerpują listy wszystkich problemów. Są one jednak właściwym wprowadzeniem do dyskusji o przeprowadzeniu kierunkowych zmian, które powinny zmierzać do:

• Ustanowienia swobody wyboru środków do zapewniania autentyczności i integralności e-faktur przy zachowaniu odpowiedniego poziomu ich bezpieczeństwa (np. poprzez wskazanie przykładowego katalogu w przepisach wykonawczych)

• Zrezygnowanie ze szczególnej formy wyrażenia akceptacji na otrzymywanie faktur w formie elektronicznej

• Oderwanie akceptacji (braku akceptacji) od skutków podatkowych e-faktury

• Rozwiązanie problemów z określaniem momentu otrzymania e-faktury

• Zmiana przepisów o przechowywaniu faktur i e-faktur

• Dopuszczenie elektronicznego wykonania obowiązków informacyjnych przedsiębiorców telekomunikacyjnych względem abonentów

• Wyraźne uregulowania dotyczące e-faktur jako dowodów księgowych.

Podpis elektroniczny

Problem stosowania podpisu elektronicznego w Polsce liczy już sobie 9 lat, gdyż obowiązująca obecnie ustawa o podpisie elektronicznym została uchwalona na jesieni 2001 r. Od samego początku akt ten – mający za zadanie wdrożyć do polskiego porządku prawnego postanowienia Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 1999/93/WE w sprawie wspólnotowych ram w zakresie podpisów elektronicznych – wzbudzał wiele kontrowersji. Podstawowym zarzutem, który jest mu stawiany jest to, że nie doprowadził do powszechnego stosowania podpisu elektronicznego w obrocie. Jak wynika z badań przeprowadzonych przez GUS w roku 2007 z podpisu elektronicznego korzystało jedynie 17 % firm²⁰, zaś do połowy grudnia 2008 zostało wydane w Polsce ponad 200 tys. aktywnych kwalifikowanych certyfikatów²¹. Z tego powodu Ministerstwo Gospodarki zdecydowało, że powstanie nowy projekt ustawy, który ma wyjść naprzeciw oczekiwaniom osób potencjalnie zainteresowanych korzystaniem z nowoczesnych technologii podczas składania oświadczeń woli. Na dziś projekt nowej ustawy o podpisach elektronicznych oczekuje na przyjęcie go przez Radę Ministrów i skierowanie do Sejmu.

Wyzwania

Jako główne wyzwania stojące przed nową ustawą należy wskazać:

• Stworzenie regulacji prawnych umożliwiających stosowanie innych możliwości kontaktowania się niż bezpieczny podpis elektroniczny weryfikowany za pomocą bezpiecznego kwalifikowanego certyfikatu w obszarach, które nie są narażone na intensywne ataki. Przyczyną nie rozpowszechnienia się stosowania technologii podpisu elektronicznego wydaje się być to, że w wielu przypadkach wymaga stosowania jego najbardziej zaawansowanej formy opartej na kwalifikowanym certyfikacie, wystawionym przez specjalnie do tego powołane centra. Co prawda w ostatnich latach obserwujemy stały spadek cen usług certyfikacyjnych, ale w dalszym ciągu utrzymuje się on na poziomie nie pozwalającym na jego upowszechnienie, oscylującym w wokół kwoty 300 zł za roczny okres korzystania.

• Zachowanie zasady tzw. neutralności technologicznej prawa. Polega ona na tym, żeby regulacje legislacyjne nie preferowały żadnego z rozwiązań technologicznych przy zabezpieczaniu dokumentów. Taki stan rzeczy mógłby powodować dyskryminację części uczestników rynku podmiotów świadczących usługi certyfikacyjne, co z kolei mogłoby prowadzić do podważenia konstytucyjności przepisów nie odpowiadających zasadzie neutralności technologicznej. Dodatkowo, zachowanie tej zasady zapobiega nakładaniu gorsetu akceptowalnych przez prawo rozwiązań technologicznych ograniczających innowacyjność.

• Wprowadzenie odpowiednio ukształtowanej instytucji pieczęci elektronicznej, którą mogłyby się posługiwać podmioty inne niż osoby fizyczne. De lege lata możliwość korzystania z podpisu elektronicznego zarezerwowana jest dla osób fizycznych, które mogą ewentualnie składać oświadczania woli w formie elektronicznej jedynie występując jako odpowiednio umocowani przedstawiciele. Zawsze opatrują oni jednak dokumenty własnym podpisem. Pieczęć elektroniczna przysługująca jednostce organizacyjnej powinna być umocowana w systemie prawnym w taki sposób, żeby nie budziło wątpliwości, jakie skutki prawne wynikają z posługiwania się nią.

• Regulacje dotyczące podpisu elektronicznego powinny mieć charakter ramowy, pozwalając dobierać odpowiednie instrumenty odpowiadające zapotrzebowaniu w danym obszarze. Szerokie spektrum możliwości wyboru rodzaju podpisu elektronicznego może okazać się panaceum na epizodyczne korzystanie z niego, często utożsamianego wyłącznie z jego najdroższą, kwalifikowaną wersją. Dla przykładu – można z całą pewnością stwierdzić, że kontakty obywatela z organami administracji samorządowej cechują się mniejszym potencjalnym zagrożeniem niż składanie oświadczeń woli w kontaktach klient – bank, a więc rygory bezpieczeństwa powinny być w takich sferach złagodzone. Tak więc szczegółowe regulacje dotyczące poszczególnych płaszczyzn użyteczności podpisów elektronicznych powinny określać instrumenty, którymi osoba podpisująca ma się posługiwać.

• Konieczne jest stworzenie regulacji prawnych pozwalających w sposób kompatybilny wykorzystywać podpisy elektroniczne z innymi formami nowoczesnego kontaktowania się, jak np. bankowością elektroniczną, Krajowym Rejestrem Sądowym czy platformami kontaktu obywatela z administracją.

E-administracja

Kompleksowa koncepcja elektronicznej Platformy Usług Administracji Publicznej w Polsce została opracowana w grudniu 2002 roku i jest elementem szerszej koncepcji o nazwie Wrota Polski. „Wrota Polski” zostały zaproponowane jako nazwa zintegrowanego systemu informatycznego, umożliwiającego świadczenie usług publicznych, a w szerszym znaczeniu jako nazwa projektu symbolizującego otwarcie Polski na nowe techniki, współpracę z innymi krajami oraz otwarcie państwa na potrzeby obywateli.

Misją Wrót Polski było zwiększenie o 10% rzeczywistej, a o 40% potencjalnej efektywności administracji publicznej związanej ze świadczeniem usług publicznych oraz realizacją innych zadań publicznych przy jednoczesnym polepszeniu przejrzystości pracy administracji i zdolności dostosowania jej funkcjonowania do zmian prawa, a także potrzeb obywateli i przedsiębiorstw.

Na początku 2005 roku koncepcję przekształcono w program działań zmierzający do uzyskania pełnej funkcjonalności urzędu elektronicznego w Polsce oraz urzeczywistnienia idei elektronicznej administracji publicznej²².

Nowe podejście do tworzenia warunków interoperacyjnego współdziałania systemów informatycznych należy wiązać z uchwaleniem w 2005 r. ustawy o informatyzacji podmiotów realizujących zadania publiczne i zainicjowaniem kompleksowych działań na rzecz modernizacji infrastruktury informacyjnej państwa. Wyrazem takiego podejścia było uchwalenie Planu Informatyzacji Państwa, w którym podstawową rolę integrującą zasoby i systemy informatyczne administracji publicznej pełni platforma ePUAP (Platforma Usług Administracji Publicznej).

Podstawami formalnymi i merytorycznymi ePUAP są:

• Ustawa z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działania podmiotów realizujących zadania publiczne;

• Strategie Informatyzacji Rzeczypospolitej Polskiej na lata 2004-2006 oraz na lata 2013-2020;

• Program „Wrota Polski”;

• Plan Informatyzacji Państwa na lata 2006r. i 2007-2010²³.

Wyzwania

Aby móc mówić o efektywnym działaniu e-administracji, twórcy systemu muszą uporać się z następującymi problemami:

• Infrastruktura, na której ma opierać się system, powinna być stworzona w tzw. otwartym standardzie. Oznacza to, że musi ona „należeć” do organizacji, która nie będzie prowadziła walki konkurencyjnej, polegającej na uniemożliwieniu zapoznania się ze specyfikacją systemu lub w jakikolwiek sposób ograniczała możliwość współdziałania z innymi podmiotami. Wszelkie decyzje powinny być podejmowane w sposób transparentny i umożliwiający ich kontrolę, a wszystkie patenty i prawa autorskie udostępniane bez opłat.

• System powinien zapewniać możliwość wnoszenia pism przy użyciu Elektronicznej Skrzynki Podawczej bez konieczności stosowania bezpiecznego podpisu elektronicznego weryfikowanego za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu, a jedynie opierać się na jednokrotnym uwierzytelnieniu klienta administracji na początku korzystania przez niego z systemu. Oczywiście kontakt z administracją powinien być prowadzony w oparciu o infrastrukturę zapewniającą jak najwyższy poziom bezpieczeństwa przesyłania danych.

• E-administracja powinna potwierdzać otrzymanie każdego dokumentu w formie elektronicznej poprzez dostarczenie osobie wnoszącej elektronicznej prezentaty, która potwierdzałaby wniesienie konkretnego pisma w oznaczonej dacie i o oznaczonej godzinie.

• Należy stworzyć zbiór wzorów dokumentów wnoszonych do administracji w sprawach typowych, który w sposób automatyczny – podczas jego wypełniania – sygnalizowałby błędy. Rozwiązanie takie w znacznym stopniu przyczyniłoby się do przyspieszenia postępowania poprzez uniknięcie konieczności wzywania klienta administracji do składania wyjaśnień.

• W celu sprzężenia systemu wnoszenia pism w formie elektronicznej z możliwościami, jakie daje wykorzystanie bankowości elektronicznej, ważnym elementem efektywnie działającej e-administracji powinno być dodanie do systemu e-administracji możliwości bezpiecznego wnoszenia opłat z rachunku bankowego klienta z wykorzystaniem Internetu. W tym zakresie należy sugerować nawiązanie współpracy między twórcami systemu e-administracji a przedstawicielami banków, które mają wieloletnie doświadczenie w ochronie przed atakami swoich systemów informatycznych.

Podsumowanie

Niniejsze opracowanie stanowi opis podstawowych problemów, na jakie napotyka proces budowania przyjaznego i zapewniającego odpowiedni poziom bezpieczeństwa obywatelom E-PAŃSTWA. Rzeczą oczywistą jest to, że realizacja niektórych postulatów może budzić kontrowersje nie tylko ze względu na problemy techniczne lub koszty wdrażania, ale również ze względu na to, że proces budowania E-PAŃSTWA wymaga od jego konstruktorów zawierania wielu kompromisów. Dla przykładu należy chociażby wspomnieć o poszukiwaniu złotego środka między odpłatnym, ale zapewniającym najwyższy standard bezpieczeństwa bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu a rozwiązaniami tańszymi, ale opartymi na mniej zaawansowanych metodach kryptografii.

Jest również rzeczą oczywistą to, że nie wszystkie problemy mogły zostać poruszone. Wynika to nie tylko z faktu, że obszar informatyzacji życia wkracza w coraz nowsze jego sfery, ale również dlatego, że nie sposób poruszyć wszystkich wyzwań w sytuacji, gdy na skutek postępu technologicznego, niemal każdego dnia jest ich więcej.

Świadomi wszystkich tych ograniczeń liczymy na to, że opracowanie to stanie się elementem głosu w dyskusji nad poszczególnymi zagadnieniami w nim poruszonymi oraz stanowiło przyczynek do próby kompleksowego ujęcia Polski jako kraju kandydującego do roli E-PAŃSTWA.