DTP - 15 najczęściej zadawanych pytań

Napisany przez ŚwiatObrazu sp. z o.o. dnia 2010-09-27 16:21:32. Aktualizowano 2024-04-28 00:34:54

Prezentujemy odpowiedzi na 15 najczęściej zadawanych pytań z zakresu DTP – są to pytania zarówno osób początkujących, jak i te nurtujące specjalistów, zadawane w trakcie szkoleń organizowanych przez serwis SwiatObrazu.pl podczas warsztatów DTP.

DTP (Desktop Publishing – przygotowanie do druku) jest złożonym procesem, który wymaga opanowania wielu technik, związanych z konkretnym rodzajem oprogramowania, a także wiedzy na temat zagadnień teoretycznych. Nie mniej ważna jest praktyka i ciągła styczność z efektami przygotowania DTP, czyli wydrukowanym materiałem. Poniżej prezentujemy odpowiedzi na 15 najczęściej zadawanych pytań z zakresu DTP – są to pytania zarówno osób początkujących, jak i te nurtujące specjalistów.

Warsztaty DTP - przygotowanie fotografii do druku 5 października w Krakowie

1. Po co grafikowi/fotografowi znajomość DTP?

Wiedza z zakresu DTP zawiera wiele informacji na temat praktycznej obsługi oprogramowania graficznego, polepszających warsztat zarówno grafika, jak i fotografa. Przygotowując projekt/zdjęcie do druku, mamy styczność z wieloma opcjami programów graficznych, które później mogą przydać się do prac retuszerskich, efektów specjalnych, fotomontaży i wreszcie do zwykłego, zadowalającego wydruku na domowej drukarce fotograficznej. Ponadto warto zaznaczyć, że znajomość DTP obniża koszty ewentualnych błędów popełnianych przez twórców i zwiększa wydajność procesu produkcyjnego (wydruk fotografii, których nie trzeba odsyłać fotografowi do poprawy). Pozwala również uświadomić sobie, z czego wynikają różnice np. między efektem wyświetlania monitora, a efektem druku na matowym papierze.

2. Dlaczego to, co widać na monitorze, nie zawsze tak samo wygląda na papierze?

To jedno z najczęściej zadawanych pytań, szczególnie przez początkujących projektantów i fotografów w sferze DTP. Jest to problem bardzo złożony, bowiem na występujące różnice ma wpływ bardzo wiele zmiennych, które razem dają właśnie efekt niespójności kolorystycznej.

Pierwsza i najważniejsza z nich to różnica w postrzeganiu (percepcji) światła przepuszczonego przez komórki matrycy monitora (luminofor monitora CRT) i światła odbitego od zadrukowanej powierzchni np. zdjęcia na papierze. Kolory na monitorze zawsze będą wydawały się obserwatorowi żywsze, bardziej nasycone, "ładniejsze" niż efekt wydruku, który będzie mniej kontrastowy i rozświetlony. Do reszty najważniejszych czynników, wpływających na różnice należą:

•    Przestrzeń kolorystyczna, w której wydrukowany jest projekt/fotografia (RGB, CMYK). Zdjęcia z aparatu zapisywane są zawsze w trybie RGB z odpowiednim językiem opisu tej przestrzeni kolorystycznej – profilem, natomiast, by przygotować je do druku komercyjnego, niekiedy trzeba zamienić ich przestrzeń i odpowiednio profil np. do trybu CMYK. Tryb CMYK (a właściwie CMY+K) nie odwzorowuje pewnych zakresów tonów z trybu RGB, co w praktyce daje mniejszy zakres odpowiadających fotografowi/grafikowi kolorów, a więc po przeniesieniu ich z jednej przestrzeni do drugiej, kolory zawsze się zmienią. Tryb RGB nie odwzorowuje również pewnych kolorów z przestrzeni CMY+K, lecz w porównaniu z zakresem nieodwzorowywanych kolorów w CMY+K z RGB jest ich znacznie mniej, a zatem można powiedzieć, że przestrzeń CMY+K jest węższa niż przestrzeń RGB.

•    Zgodność między profilami kolorystycznymi, opisującymi te przestrzenie w miejscu powstania projektu (sprzęt grafika/fotografa) i w miejscu jego wydruku (profile RGB – np. Adobe RGB, profile CMYK – np. Fogra27 itp). Zawsze trzeba sprawdzać, czy przypadkiem profile zastosowane przez nas jako projektantów i fotografów, są zgodne z tymi, które stosuje lab albo drukarnia.

•    Rodzaj papieru.

•    Rodzaj i producent farby do wydruku.

•    Rodzaje techniki druku – cyfrowa, offsetowa.

•    Umiejętności maszynisty offsetowego w dopasowaniu kolorystyki.

3. Jaki jest właściwy format pliku do druku?

Najczęściej używanym formatem do druku komercyjnego (obecnie głównie druku metodą offsetową) jest format PDF. Każde oprogramowanie graficzne ma możliwość jego generowania. Trzeba pamiętać jednak o szczegółowych ustawieniach jakości wypuszczanego pliku PDF (rozdzielczość obrazów, kompresja bitmap, spłaszczanie przezroczystości, zgodność z określoną wersją programu Acrobat itp.).
W innych technikach druku drukarnie mogą oczekiwać od klienta przysłania plików otwartych (np. Ai, cdr, PSD). W profesjonalnych firmach zdarza się to jednak coraz rzadziej. 

4. Czy jeśli w projekcie jest użyta tzw. przezroczystość, to przed oddaniem do druku trzeba ją spłaszczyć?

Problem, na który odpowiedzi jest wiele i chyba nie ma jednego, właściwego rozwiązania. Obiekty przezroczyste, czy efekty przezroczystości, to dodatkowe funkcje oprogramowania graficznego, nakładane na projekt (fotografię) w formie soczewek, przenikania między warstwami i innych efektów. Właśnie owe efekty dodatkowe są często źle interpretowane przez oprogramowanie RIP (Raster Image Processor) do przygotowywania matryc drukowych (blach). Oprogramowanie to zamienia cały nasz projekt na zbudowaną z niewielkich punktów – rastrów – mapę bitową. Zła interpretacja w RIP może wytworzyć różnice w oddaniu niektórych elementów przezroczystych między obrazem oryginalnym, a efektem pracy RIPa. Wyjściem jest tzw. "spłaszczenie" wszelkich przezroczystości jeszcze przed interpretacją w systemie RIP, czyli zamiana ich na bitmapę w rozdzielczości, gwarantującej dobrą jakość w druku.
Niemniej, współczesne oprogramowanie ripujące radzi sobie bardzo dobrze z efektami przezroczystymi. Błędy natomiast powstają również w trakcie spłaszczania w oprogramowaniu graficznym. Dlatego najlepszym wyjściem jest zawsze kontakt z miejscem druku i oczywiście ciągłe sprawdzanie, jak mają się nasze przezroczyste efekty przed spłaszczeniem i po spłaszczeniu, niezależnie od tego, czy proces spłaszczania dokonywał się w naszym komputerze, czy na oprogramowaniu RIP.

Warsztaty DTP - przygotowanie fotografii do druku 5 października w Krakowie

5. Czy przekształcać czcionki w krzywe?

To zależy od rodzaju czcionek i rodzaju publikacji. Zwykle przyjęło się, że w publikacjach nie przekraczających czterech stron objętości, zamienia się czcionki na krzywe. Nie robi się tego w większych drukach – książkach, folderach, czasopismach. Trzeba natomiast "osadzić" czcionki w dokumencie PDF, używając odpowiednich opcji kontroli osadzania czcionek w oprogramowaniu, z którego wytwarzamy plik PDF (Indesign, Illustrator, Adobe Distiller).
Co do jakości czcionek po zamianie na krzywe, niektóre, delikatniejsze czcionki, mogą ulec nieznacznej zmianie po przekształceniu na krzywe. Istnieją więć graficy całkowicie przeciwni zamienianiu czcionek na krzywe. W dzisiejszych czasach ma to sens o tyle, że zarówno rodzaje formatów czcionek (otf), jak i nowoczesne oprogramowanie RIP, są wzajemnie kompatybilne i nie powinno być żadnych problemów z interpretacją np. polskich znaków. Problemy pojawiają się, gdy używamy starych czcionek, albo współpracujemy z drukarnią, o której wiadomo, że ma problemy z interpretacją i podstawianiem znaków w publikacjach. Wtedy najbezpieczniej jest zamienić czcionki na krzywe, nawet kosztem drobnych różnic w oddaniu kształtu.
W oprogramowaniu Corel Draw służy do tego skrót ctrl+Q. W oprogramowaniu Adobe – skrót shift+ctrl+O. Skróty te stosuje się po uprzednim zaznaczeniu obiektów do skrzywienia. 

6. Jaka jest różnica między formatem netto i brutto?

Format netto jest formatem strony po tzw. "obcięciu". Ze względu na późniejszą obróbkę introligatorską, mającą doprowadzić do uporządkowania stron (falcowanie) i oprawienia ich np. w twardą oprawę, do formatu netto zwykle dodaje się 3–5 mm spadu, czyli powiększa się oryginalny format dokumentu (fotografii) właśnie o te 3–5 mm. Format netto z dodanym spadem nazywa się formatem brutto. 

7. Co to jest rozdzielczość i jak ją odpowiednio dobrać?

Parametr ten decyduje bezpośrednio (obok przestrzeni kolorystycznej) o jakości wyjściowej bitmapy. Ustawienie niewłaściwej rozdzielczości do wydruku kończy się zwykle bardzo widocznym zniszczeniem projektu/fotografii.
Rozdzielczość obrazu cyfrowego to liczba pikseli przypadająca na jednostkę długości obrazu cyfrowego. Przyjęto jednostkę długości cal ("), dlatego miara rozdzielczości obrazów cyfrowych to piksele na cal – ppi (pixels per inch). Warto pamiętać, że jest to miara dla obrazów istniejących w przestrzeni cyfrowej.
Inną miarą jest dpi (ang. dots per inch) – jest to liczba plamek przypadająca na cal długości. Jednostka stosowana do określenia rozdzielczości drukarek, ploterów, naświetlarek itp. Pojęcie to jest bardzo rozpowszechnione i często mylone z ppi. W praktyce pomyłka ta nie ma większego znaczenia, jeśli ustawia się te same wartości liczbowe.
Przyjęło się, że właściwa rozdzielczość do większości komercyjnych wydruków wynosi 300 ppi. Nie jest to do końca prawidłowe założenie, ponieważ właściwa rozdzielczość zależy od paru czynników - są to m.in. parametr "liniatura" i przede wszystkim rodzaj druku.
Jeśli chodzi o rodzaj druku, to rozdzielczości możliwe do zastosowania są bardzo różne. Do druku plakatów wystarczy 150 ppi. Wysokojakościowy druk wielkoformatowy operuje znacznie większymi wartościami. Najbardziej rozpowszechnione – 300 ppi – definiowane jest przez tzw. liniaturę rastra, z jaką drukarnia przygotowuje formy drukowe. Wybór liniatury zależy z kolei od rodzaju papieru i rodzaju druku (zdjęcie, mapa, rysunek, tekst). A więc zanim przygotujemy fotografie (projekt) od druku, powinniśmy się dowiedzieć, z jaką wartością parametru liniatury nasza praca będzie przygotowywana do druku. Znając tę wartość, możemy już odpowiednio przygotować nasz projekt według poniższego wzoru.
Zależność jest następująca – właściwa rozdzielczość do druku to liniatura pomnożona przez dwa. A więc przyjęta liniatura do druku wysokojakościowego dla papieru kreda, wynosi np. 175 linii na cal, w związku z czym właściwa rozdzielczość do druku wynosić będzie 350 ppi (175 lpi x 2).

8. Co to jest blacha?

Blacha to potoczna nazwa cienkiej płyty aluminiowej zakładanej, po naświetleniu i wywołaniu (nagraniu, wypaleniu), na tzw. cylinder formowy w maszynie offsetowej.
Współczesne płyty offsetowe są presensybilizowanymi (uczulanymi) formami drukowymi – pokrywa się je w fabryce warstwą światłoczułą. Płyta może być więc naświetlona i wywołana bezpośrednio po wyjęciu z opakowania. Grubość blachy waha się od 0,1 do 0,3 mm.
Płyty "wypala się" w specjalnych maszynach – naświetlarkach w systemie CTP.

9. Jak w druku offsetowym osiągnąć efekt "głębokiej czerni"?

Głęboka czerń w druku offsetowym to czerń składająca się najczęściej z wszystkich składowych kolorystycznych – zielononiebieska, karmazynowa, żółta, czarna. Aby osiągnąć różne efekty w druku – zimna, ciepła czerń – podwyższa się albo procentową zawartość zielononiebieskiej, albo żółtej i karmazynowej.
Czarny druk czterokolorowy stosuje się zwykle na papierach powlekanych. Nie ma sensu stosować go na cienkich papierach offsetowych i objętościowych, ze względu na ryzyko zbytniego wchłonięcia farby przez podłoże i niedopuszczalnych w druku efektów przebijania farby na drugiej stronie i zalania konturów w fotografiach.
Czarnym czterokolorowym drukiem wypełnia się aple (jednolite tło) np. w okładkach wysokojakościowych magazynów kolorowych. 

10. Czy jeśli przygotowujemy do druku zdjęcie czarno-białe, to lepiej zastosować skalę szarości czy model CMYK?

Padają różne odpowiedzi na to pytanie. Z jednej strony znacznie łatwiej i bezpieczniej dla zdjęcia zastosować jedynie skalę szarości. Margines błędu druku przy tego typu fotografiach jest mniejszy, ze względu na tylko jedną składową obrazu – kolor czarny.
Z drugiej jednak strony, jeśli mamy szansę kontrolować efekty pracy drukarzy (odbitki próbne, akceptacja przy maszynie, odpowiedni papier), powinniśmy wybrać druk z "pełnego CMYK". Efekt będzie znacznie lepszy niż z jednego koloru, aczkolwiek trudniej osiągalny dla niedoświadczonego maszynisty offsetowego. 

11. Co to jest "Panton"?

"Panton", a właściwie Pantone, to nazwa istniejącej od lat 60. XX w. firmy, która opracowała i wdrożyła system standaryzacji kolorów Pantone. Kolory te są używane jako tzw. kolory dodatkowe w druku, by osiągnąć barwy niedostępne normalnie w przestrzeni kolorystycznej CMYK. Nie należy utożsamiać nazwy firmy Pantone z określeniem koloru dodatkowego. Oprócz systemu Pantone, istnieją inne skale kolorów dodatkowych (Trumatch, Toyo). 

12. Czy istnieje specjalne oprogramowanie tylko do prac DTP?

Każdy program graficzny, odpowiednio użyty, może z powodzeniem służyć jako potężne narzędzie do przygotowania DTP, jak również do korekty już gotowych, zamkniętych plików produkcyjnych (PDF). Inżynierowie informatycy wymyślili jednak całe środowiska, wdrożone w wielu zakładach graficznych, które służą sprawdzaniu i zarządzaniu pracami nadsyłanymi przez klientów. Są to środowiska (np. Puzzleflow) zupełnie zbędne w warunkach domowych dla grafika czy fotografa. Istnieje natomiast oprogramowanie, wykorzystywane także szeroko w drukarniach i agencjach graficznych, do sprawdzania i korekty prac, nie wymagające specjalnych warunków sprzętowych (prócz Acrobata). Program ten nazywa się Pit Stop Professional. 

13. Czy do druku należy stosować zawsze nieskompresowane pliki graficzne np. TIFF, PSD zamiast plików JPEG?

Nie istnieje żadna konieczność stosowania zawsze formatów nieskompresowanych. Zasada jest następująca: trzeba oceniać każde zdjęcie z osobna w formacie skompresowanym i nieskompresowanym, i na podstawie oceny wielkości pliku, szczegółowości, kontrastu oraz tonalności, decydować, czy w określonej jakości druku będzie dobrze zastosować format JPEG lub PSD. Dobrze zrobiony format JPEG, nawet w wysokojakościowym druku albumowym, może wyglądać znakomicie. Zależy to od wielu czynników – od tego, co jest na tym JPEGu, jakim rastrem jest wykonywany druk, na jakim papierze, itp.
W druku gazetowym w ogóle nie istnieje żadna konieczność wykorzystywania wielkich plików nieskompresowanych, ponieważ jakość druku gazety dziennej, a nawet kolorowego, popularnego miesięcznika, jest na tyle niska, że nawet autor w ogóle nie zauważy różnicy między plikiem TIFF i JPEG. 

14. Czy do druku należy wykonywać zdjęcia lustrzanką, czy można je robić aparatem kompaktowym?

Podobnie jak w odpowiedzi na poprzednie pytanie, wszystko zależy od celu publikacji i rodzaju fotografii. Wysokojakościowych zdjęć studyjnych mody lepiej nie wykonywać aparatem kompaktowym. Zdjęcia fotoreporterskie do gazety dziennej (jeśli jest się dodatkowo autorem tekstu) można wykonać zwykłym aparatem kompaktowym. Jeśli zachowa się podstawowe zasady kadrowania, fotografia taka będzie z powodzeniem nadawała się do druku na papierze gazetowym, a nawet wysokonakładowych wkładkach kolorowych. Pamiętajmy, istnieje jeszcze coś takiego jak fotoedycja. Dużo tutaj można zrobić, nawet z niezbyt dobrym zdjęciem.

15. Kiedy konwertować przygotowywana fotografię z trybu RGB do trybu CMYK?

Konwersję zawsze należy przeprowadzać jako ostatni etap przygotowywania projektu fotograficznego do druku. Jeśli projekt zawiera dodatkowe warstwy, kanały alfa i inne elementy, należy również wszystko spłaszczyć.